Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh hiện đại hóa hạ tầng giao thông, tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng được xem là một trong những dự án trọng điểm quốc gia có vai trò chiến lược trong việc kết nối nội địa và hội nhập quốc tế. Không chỉ là tuyến giao thông huyết mạch nối liền vùng kinh tế Tây Bắc với đồng bằng Bắc Bộ và cảng biển quốc tế Hải Phòng, dự án còn là minh chứng rõ nét cho xu hướng đổi mới công nghệ, nâng cao tiêu chuẩn an toàn và hiệu quả vận hành theo chuẩn quốc tế.

Tiêu chuẩn an toàn cao nhất cho dự án đường sắt trọng điểm quốc gia

Được xác định là tuyến đường sắt huyết mạch kết nối vùng biên giới phía Bắc với trung tâm kinh tế và cảng biển quốc tế, dự án Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng không chỉ đòi hỏi quy mô đầu tư lớn mà còn phải đáp ứng những tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn khắt khe nhất. Trước tính chất chiến lược và độ phức tạp của dự án, Chính phủ và các bộ, ngành liên quan đã đưa ra những yêu cầu nghiêm ngặt, đồng thời thiết lập hệ thống cơ chế giám sát chặt chẽ ngay từ khâu xây dựng hệ thống tiêu chuẩn đến quá trình thi công và vận hành.

Yêu cầu và chỉ đạo của Chính phủ về độ an toàn kỹ thuật

Theo Công văn số 4671/VPCP-CN ngày 27/5/2025 của Văn phòng Chính phủ, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ khẩn trương hoàn thiện và ban hành hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật cho đường sắt, bao gồm các nội dung từ khảo sát, thiết kế, thi công, giám sát, hệ thống thông tin tín hiệu đến chế tạo đầu máy, toa xe.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh rằng, hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật cần đáp ứng yêu cầu về công nghệ tiên tiến, hiện đại, đảm bảo chất lượng và độ an toàn cao nhất đối với công trình có quy mô lớn, phức tạp, đồng thời phải đảm bảo hiệu quả đầu tư Đây là cơ sở quan trọng để dự án được triển khai một cách khoa học, bài bản và đạt được các mục tiêu đề ra.

Tuyến đường sắt được đảm bảo an toàn cao về mặt kỹ thuật (Ảnh: Báo Điện tử Chính phủ)

Vai trò của Bộ Khoa học và Công nghệ trong thẩm định tiêu chuẩn

Nhằm đảm bảo tính chính xác và phù hợp của hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật, Bộ Khoa học và Công nghệ được giao nhiệm vụ tổ chức thẩm định theo quy định của pháp luật về tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật đối với hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn đường sắt.

Theo đó, các chuyên gia của Bộ sẽ tham gia vào Hội đồng thẩm định Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo nghiên cứu khả thi và các thiết kế kỹ thuật, nhằm đảm bảo mọi khía cạnh kỹ thuật, công nghệ đều đạt chuẩn quốc gia và quốc tế.

Tổ chức giám sát, quản lý nghiêm ngặt trong quá trình thi công và vận hành

Trong suốt quá trình thi công, việc giám sát chất lượng và an toàn được đặt lên hàng đầu. Các đơn vị tư vấn giám sát độc lập sẽ được huy động để kiểm tra chất lượng vật liệu, tiến độ thi công và an toàn lao động. Đồng thời, hệ thống quản lý an toàn sẽ kết hợp giữa giám sát trực tuyến (SCADA) và kiểm định định kỳ theo quy định của TCVN, đảm bảo mọi bất thường đều được phát hiện và xử lý kịp thời.

Công nghệ hiện đại ứng dụng trong xây dựng và vận hành tuyến đường sắt

Tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng được ứng dụng những công nghệ hiện đại sau:

Hệ thống thông tin tín hiệu và tự động hóa tiên tiến

Dự án được ứng dụng hệ thống điều khiển tàu điện tử ERTMS/ETCS – một giải pháp hiện đại trong lĩnh vực tín hiệu số hóa – nhằm nâng cao mức độ tự động hóa trong điều hành vận hành tàu. Công nghệ này giúp hạn chế tối đa lỗi do con người, cho phép các đoàn tàu khai thác ở tốc độ thiết kế tối đa lên tới 160 km/h trên các đoạn chính tuyến.

Không chỉ tối ưu hóa năng lực vận hành, hệ thống ERTMS/ETCS còn tăng cường an toàn bằng khả năng tự động phanh khẩn cấp khi phát hiện sai lệch vận hành. Bên cạnh đó, hệ thống SCADA tích hợp cho phép giám sát từ xa các thiết bị như đường ray, tín hiệu và hệ thống cấp điện, đồng thời thu thập dữ liệu theo thời gian thực – nền tảng cho hoạt động bảo trì dự đoán, đảm bảo hoạt động ổn định và giảm thiểu rủi ro kỹ thuật trong dài hạn.

Dự án đường sắt được áp dụng công nghệ tín hiệu số hóa ERTMS/ETCS (Ảnh: Báo Quân đội Nhân dân)

Thiết bị đầu máy, toa xe công nghệ cao đáp ứng chuẩn quốc tế

Theo TEDI, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đã ký biên bản ghi nhớ với Công ty TNHH đầu máy và toa xe Đại Liên (Trung Quốc) để chuyển giao công nghệ sản xuất đầu máy, toa xe loại khổ tiêu chuẩn 1.435 mm, với tốc độ hoạt động tối đa 160 km/h và khả năng chịu tải phù hợp cho cả hành khách và hàng hóa. Các toa xe đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế về kháng cháy, giảm chấn và cách âm, đảm bảo tiện nghi và an toàn cho hành khách.

Chuyển giao và tiếp nhận công nghệ từ các đối tác quốc tế

Việt Nam đã ký công thư với Trung Quốc về hỗ trợ kỹ thuật lập Báo cáo nghiên cứu khả thi dự án, đồng thời hợp tác với CRRC – nhà cung cấp giải pháp tín hiệu và đầu máy hàng đầu châu Á – để ứng dụng công nghệ đã được triển khai thành công tại tuyến đường sắt Trung Lào và Malaysia. Điều này giúp rút ngắn thời gian làm chủ công nghệ, đồng thời nâng cao năng lực sản xuất, sửa chữa và bảo trì các thiết bị đường sắt trong nước.

Tác động và hiệu quả của công nghệ hiện đại đối với dự án đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng

Các tác động chính khi áp dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến cho tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng bao gồm đẩy nhanh tiến độ thi công, nâng cao an toàn vận hành và thúc đẩy liên kết kinh tế vùng. Nhờ đó, dự án sẽ có khả năng hoàn thành đúng kế hoạch, giảm thiểu rủi ro sự cố mà còn mở ra cơ hội tăng trưởng mới cho khu vực Tây Bắc, đồng bằng Bắc Bộ và cảng Hải Phòng.

Dự án đường sắt được hoàn thành sẽ góp phần thúc đẩy liên kết kinh tế vùng (Ảnh: Báo Chính phủ)

Đảm bảo tiến độ thi công nhanh chóng, chất lượng cao

Công nghệ Building Information Modeling (BIM) được áp dụng giúp Ban Quản lý Dự án xây dựng khung tiến độ chi tiết, mô phỏng chính xác quá trình thi công và phân tích xung đột thiết kế ngay trong giai đoạn chuẩn bị.

Trên cơ sở mô hình BIM, các nhóm tư vấn và thi công có thể tối ưu hóa phương án lắp đặt kết cấu cầu, hầm và đường ray, từ đó rút ngắn đến 20% thời gian điều phối vật tư và nhân lực.

Cùng với BIM, robot khoan hầm TBM (Tunnel Boring Machine) được triển khai cho các hầm xuyên núi, tận dụng công nghệ cân bằng áp lực đất để bảo đảm an toàn, năng suất khoan đạt trung bình 60 mm/phút.

Song song, máy xúc tự hành chuyên dụng cho ngành đường sắt với bộ chân chạy ray và hệ thống cảm biến giám sát tự động đã đẩy nhanh tốc độ đào đắp nền đường, nâng cao độ chính xác trong việc giữ cao độ và kích thước tim đường.

Nhờ đó, khâu bàn giao ranh giới giải phóng mặt bằng cho 9 tỉnh thành đã hoàn thành trong tháng 5/2025, tạo điều kiện thuận lợi để triển khai thi công liên tục, không xảy ra gián đoạn.

Dự kiến, dự án sẽ khởi công đồng loạt tại 5 điểm vào ngày 19/12/2025 theo lộ trình do Thủ tướng Chính phủ ấn định, đồng thời tối ưu hóa công tác giám sát tiến độ và chất lượng thi công.

Tăng cường an toàn vận hành, giảm thiểu rủi ro sự cố

Hệ thống tín hiệu số hóa ERTMS/ETCS ứng dụng công nghệ kiểm soát tàu tập trung qua tín hiệu vô tuyến giúp tự động điều chỉnh khoảng cách an toàn giữa các đoàn tàu, giảm thiểu sai sót do yếu tố con người.

Bên cạnh đó, công nghệ bảo trì dự đoán (predictive maintenance) sử dụng AI và cảm biến IoT thu thập liên tục dữ liệu về độ rung, nhiệt độ, và áp suất ray để phát hiện sớm dấu hiệu mòn vệt bánh hoặc hư hỏng thiết bị.

Qua đó, hệ thống có thể tự động kích hoạt cảnh báo và lập lịch bảo dưỡng ngay khi phát hiện bất thường, giảm 75% sự cố đột ngột và cắt giảm 30% chi phí bảo trì so với phương pháp bảo trì định kỳ.

Những thiết bị đầu máy và toa xe công nghệ cao cũng được trang bị hệ thống chẩn đoán lỗi tự động, góp phần nâng cao độ tin cậy và kéo dài vòng đời bảo trì lên đến 20%.

Góp phần thúc đẩy kết nối kinh tế khu vực và quốc tế

Tuyến đường sắt dài hơn 403 km đi qua 9 tỉnh, thành tạo hành lang Đông–Tây quan trọng, kết nối thị trường nông sản Tây Bắc với cảng Hải Phòng và các trung tâm công nghiệp quanh Hà Nội.

Với vận tốc thiết kế tối đa 160 km/h cho tàu khách và năng lực vận chuyển lên đến 20 triệu tấn hàng hóa mỗi năm, tuyến đường sắt sẽ giảm tải áp lực cho đường bộ, giảm chi phí logistics và tăng tính cạnh tranh cho hàng xuất khẩu.

Việc liên kết trực tiếp với ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc) tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại biên mậu, thu hút đầu tư vào các khu công nghiệp ven tuyến và mở rộng mạng lưới xuất nhập khẩu, thúc đẩy dòng vốn FDI vào vùng Tây Bắc.

Các chuyên gia dự báo dự án sẽ đóng góp thêm 1–1,5% vào tăng trưởng GDP khu vực phía Bắc sau khi đi vào vận hành, đồng thời phát sinh cơ hội phát triển du lịch và dịch vụ logistics.

Như vậy, công nghệ hiện đại không chỉ nâng cao năng lực kỹ thuật và an toàn cho tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng, mà còn tạo nền tảng vững chắc để thúc đẩy kết nối kinh tế liên vùng và quốc tế.

Tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng không chỉ là công trình giao thông hiện đại, mà còn là biểu tượng của một giai đoạn phát triển mới, nơi công nghệ tiên tiến và tiêu chuẩn an toàn cao nhất được đặt lên hàng đầu. Sự đầu tư bài bản từ quy chuẩn kỹ thuật đến hệ thống vận hành thông minh đã minh chứng cho quyết tâm của Việt Nam trong việc xây dựng một hạ tầng giao thông bền vững, an toàn và hiệu quả.

Xem thêm

The Privé Đất Xanh Quận 2: Thông tin dự án chi tiết

Đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng được thúc đẩy khởi công năm 2025, mở lối hạ tầng chiến lược

Đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng: Công nghệ đột phá và tiêu chuẩn an toàn tối ưu