Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đang trở thành tâm điểm chiến lược trong phát triển hạ tầng giao thông của Việt Nam, với những đề xuất đầu tư quan trọng từ các doanh nghiệp lớn. Hai chiến lược đầu tư được đưa ra bởi THACO và VinSpeed, mỗi bên có hướng đi riêng nhằm tối ưu hóa hiệu quả khai thác và vận hành. Đây không chỉ là cuộc đua về vốn và kỹ thuật mà còn là bước ngoặt mang tính định hình tương lai giao thông đường sắt của đất nước.

Hai "ông lớn" tư nhân cùng bước vào cuộc đua đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam

Việc Tập đoàn Trường Hải (THACO) và Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển đường sắt cao tốc VinSpeed thuộc hệ sinh thái Vingroup cùng gửi đề xuất tham gia đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đã tạo nên cuộc đua đầu tư lịch sử trong lĩnh vực hạ tầng giao thông chiến lược của quốc gia.

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thu hút nhà đầu tư trong nước (Nguồn: VnEconomy)

Tổng quan dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đã được Quốc hội phê duyệt

Theo quy hoạch được phê duyệt, tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam sẽ có tổng chiều dài hơn 1.540 km, kéo dài từ Bắc xuống Nam, với tốc độ thiết kế 350 km/h và tải trọng 22,5 tấn/trục. Hệ thống này sẽ bao gồm 23 ga hành khách và 5 ga hàng hóa, đồng thời đầu tư đầy đủ phương tiện, thiết bị vận chuyển hành khách.

Dự án được thiết kế để phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội vừa đáp ứng yêu cầu quốc phòng, an ninh và có khả năng vận tải hàng hóa khi cần thiết. Chính phủ đã giao Bộ Xây dựng làm cơ quan chủ quản, với mục tiêu tổ chức lựa chọn nhà thầu và đảm bảo các điều kiện khởi công xây dựng trước ngày 31/12/2026.

Sự nhập cuộc của THACO và VinSpeed trong bối cảnh chủ trương đầu tư được thông qua

Việc THACO và VinSpeed đồng loạt đăng ký tham gia đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam diễn ra trong bối cảnh Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân vừa được ban hành, khẳng định vai trò "động lực quan trọng nhất" của lực lượng này trong nền kinh tế.

Sự nhập cuộc của hai "ông lớn" tư nhân này không chỉ thể hiện tham vọng và khát vọng đóng góp vào sự phát triển của đất nước mà còn đánh dấu bước chuyển từ "thụ hưởng chính sách" sang "chủ động kiến tạo", minh chứng cho tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám gánh vác của doanh nghiệp Việt Nam.

Hai ông lớn thể hiện tham vọng tham gia đầu tư dự án (Nguồn: Người quan sát)

Mức đầu tư hơn 61 tỷ USD và vai trò của khu vực tư nhân

Con số đầu tư hơn 61 tỷ USD mà hai tập đoàn đề xuất cho thấy quy mô khổng lồ của dự án và khả năng tài chính mạnh mẽ của khu vực tư nhân Việt Nam. Tuy nhiên khả năng hiện thực hóa nhưng các đề xuất này vẫn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, từ năng lực thực tế của doanh nghiệp về tài chính, công nghệ, đến khả năng quản trị dự án quy mô lớn và những chính sách hỗ trợ từ Nhà nước.

Nếu dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thực sự được giao cho doanh nghiệp tư nhân trong nước thực hiện, đây sẽ là bước đột phá lớn mở ra kỷ nguyên mới trong mối quan hệ giữa Nhà nước và khu vực tư nhân trong xây dựng hạ tầng chiến lược quốc gia.

VinSpeed và THACO: Hai hướng đi khác biệt trong cùng một siêu dự án

Hai tập đoàn này đã đưa ra các phương án khác nhau về tài chính, công nghệ, cơ chế ưu đãi và thời gian thực hiện, tạo nên sự cạnh tranh lành mạnh và mở ra nhiều lựa chọn cho Nhà nước trong quá trình đánh giá, lựa chọn nhà đầu tư.

So sánh hình thức đầu tư, tiến độ thực hiện, thời gian vận hành

Về mặt hình thức đầu tư, cả hai tập đoàn đều lựa chọn con đường đầu tư tư nhân theo Luật Đầu tư thay vì áp dụng mô hình đối tác công tư (PPP). THACO đề xuất thành lập doanh nghiệp dự án riêng biệt nhưng vẫn giữ vai trò nắm cổ phần chi phối, thể hiện mong muốn kiểm soát chặt chẽ quá trình triển khai. Ngược lại, VinSpeed chọn cách trực tiếp đảm nhận vai trò chủ đầu tư, thể hiện sự tự tin vào năng lực quản lý dự án quy mô lớn của mình.

Về tiến độ hoàn thành dự án, VinSpeed cam kết hoàn thành toàn bộ tuyến đường sắt trong vòng 5 năm, thể hiện tính quyết liệt và khả năng huy động nguồn lực mạnh mẽ. Trong khi đó, THACO lựa chọn phương án thận trọng hơn với thời gian 7 năm, chia làm hai giai đoạn thực hiện. Cách tiếp cận này cho thấy THACO ưu tiên sự ổn định và giảm thiểu rủi ro thay vì tốc độ triển khai.

Điểm khác biệt quan trọng khác chính là thời gian khai thác vận hành. THACO đề xuất thời gian 70 năm, trong khi VinSpeed kỳ vọng được khai thác đến 99 năm. Thời gian khai thác dài hơn của VinSpeed thể hiện sự tự tin vào khả năng duy trì và phát triển dự án, kỳ vọng thu hồi vốn đầu tư trong thời gian dài hơn.

Cam kết hoàn thành dự án từ hai tập đoàn cạnh tranh (Nguồn: Tạp chí Doanh nghiệp)

Khác biệt lớn về phương án tài chính và kỳ vọng hỗ trợ từ Nhà nước

Mặc dù cả hai đề xuất đều tuân theo cấu trúc vốn 20% tự có và 80% vay mượn, nhưng cách thức huy động và kỳ vọng về hỗ trợ từ Nhà nước lại hoàn toàn khác biệt. THACO lựa chọn con đường truyền thống hơn khi đề xuất vay từ các tổ chức tín dụng trong và ngoài nước. Để đảm bảo khả năng tiếp cận nguồn vốn với chi phí hợp lý, THACO kỳ vọng Chính phủ sẽ đóng vai trò bảo lãnh cho toàn bộ khoản vay và hỗ trợ chi trả lãi vay trong suốt 30 năm.

Ngược lại, VinSpeed đưa ra đề xuất táo bạo hơn khi trực tiếp đề nghị Nhà nước cho vay 49 tỷ USD với lãi suất 0% trong suốt 35 năm. Phương án này thể hiện mong muốn được Nhà nước hỗ trợ trực tiếp và toàn diện nhất có thể. Việc vay với lãi suất 0% sẽ giúp VinSpeed tiết kiệm được khoản chi phí lãi vay khổng lồ, từ đó tối ưu hóa hiệu quả tài chính của dự án và rút ngắn thời gian hoàn vốn.

Cơ chế ưu đãi: VinSpeed xin vay 0% trong 35 năm; THACO xin bảo lãnh vay và giao quỹ đất TOD

Trong việc đề xuất các cơ chế ưu đãi từ Nhà nước, hai tập đoàn một lần nữa thể hiện những chiến lược khác biệt rõ rệt. THACO tập trung vào việc xin được giao quỹ đất để phát triển đô thị theo mô hình TOD (Transit Oriented Development - phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng). Đây là một mô hình đã được chứng minh hiệu quả ở nhiều quốc gia, giúp tối đa hóa giá trị từ việc phát triển bất động sản xung quanh các nút giao thông quan trọng.

Hai tập đoàn đều tập trung ưu đãi phát triển đô thị mô hình TOD (Nguồn: Giao thông)

THACO cũng đề xuất được miễn thuế nhập khẩu các máy móc, thiết bị và phương tiện mà trong nước chưa sản xuất được, cùng với việc áp dụng đầy đủ các cơ chế ưu đãi đầu tư ở mức cao nhất theo quy định hiện hành.

VinSpeed tương tự cũng mong muốn được khai thác quỹ đất phụ cận các ga tàu để phát triển các khu đô thị và dự án bất động sản. Tuy nhiên, điểm nhấn chính trong đề xuất của VinSpeed vẫn là việc được vay vốn với lãi suất 0% trong 35 năm. Đây là một đặc quyền chưa từng có tiền lệ trong lịch sử đầu tư tư nhân tại Việt Nam, cho thấy tham vọng lớn và sự tự tin của VinSpeed vào khả năng thuyết phục Nhà nước về tính khả thi của đề xuất.

Cuộc cạnh tranh không chỉ về vốn mà còn là tầm nhìn phát triển hạ tầng quốc gia

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam là dự án yêu cầu kỹ thuật cao, đòi hỏi công nghệ tiên tiến và kinh nghiệm quản lý phức tạp, nên dù có khát vọng các doanh nghiệp vẫn cần chứng minh được năng lực và khả năng triển khai thực tế.

Công nghệ, đào tạo nhân lực và chiến lược nội địa hóa

Trọng tâm của cuộc cạnh tranh tập trung vào khả năng làm chủ công nghệ cao. Mỗi tập đoàn cần chứng minh họ có thể tiếp cận, chuyển giao và phát triển các công nghệ đường sắt tiên tiến từ các đối tác quốc tế uy tín.

Các doanh nghiệp cần chứng minh khả năng đào tạo đội ngũ kỹ sư, chuyên gia vận hành có trình độ quốc tế ngay tại Việt Nam. Chiến lược này không chỉ giảm chi phí vận hành mà còn tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành công nghiệp đường sắt trong nước.

Tính nội địa hóa không chỉ dừng lại ở công nghệ và nhân lực mà còn ở năng lực bản địa hóa công nghệ, đảm bảo Việt Nam sở hữu hệ thống hiện đại và khả năng vận hành, bảo trì độc lập trong dài hạn. Khả năng phát triển mạng lưới nhà cung cấp trong nước, từ vật liệu xây dựng đến linh kiện điện tử, sẽ quyết định tính bền vững và hiệu quả kinh tế của dự án.

Mức độ cam kết, tính khả thi và ảnh hưởng đến quy hoạch đô thị dọc tuyến

Nhà nước yêu cầu các doanh nghiệp phải trình bày rõ ràng lộ trình triển khai, cơ chế đảm bảo tiến độ và phương án xử lý rủi ro. THACO đã đưa ra cam kết rõ ràng về việc không chuyển nhượng vốn hoặc dự án cho nước ngoài, đồng thời sẵn sàng bàn giao toàn bộ dự án nếu Nhà nước yêu cầu vì lý do an ninh quốc gia. Trong khi đó, VinSpeed chưa đề cập cụ thể đến các cam kết tương tự trong đề xuất công khai.

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đòi hỏi công nghệ cao (Nguồn: VnEconomy)

Việc dự án tác động đến quy hoạch đô thị dọc tuyến là yếu tố được quan tâm nhiều. Đường sắt cao tốc Bắc - Nam sẽ mang đến cơ hội thay đổi hoàn toàn cơ cấu không gian kinh tế. Các thành phố trung gian sẽ có cơ hội phát triển thành những trung tâm mới, trong khi các khu vực ven tuyến cần được quy hoạch lại để tối ưu hóa lợi ích từ hạ tầng giao thông.

Dư luận và giới chuyên gia đánh giá về tính cạnh tranh, hiệu quả dài hạn

Giới chuyên gia nhận định việc có nhiều lựa chọn từ khu vực tư nhân sẽ tạo ra môi trường cạnh tranh tích cực, buộc các bên phải nâng cao chất lượng đề xuất. Tuy nhiên, chuyên gia cũng cảnh báo về nguy cơ các doanh nghiệp có thể đưa ra cam kết quá tham vọng mà không tính toán đầy đủ thực tế triển khai.

Các chuyên gia kinh tế nhấn mạnh rằng thành công của dự án sẽ trở thành hình mẫu cho việc thu hút đầu tư tư nhân vào các công trình hạ tầng khác. Ngược lại, nếu thất bại, nó có thể làm giảm niềm tin của xã hội đối với năng lực của khu vực tư nhân trong các dự án chiến lược quốc gia.

Hiệu quả dài hạn cũng được đặt lên hàng đầu. Giới chuyên gia cho rằng thành công không chỉ đo bằng việc hoàn thành đúng tiến độ mà còn ở khả năng vận hành bền vững, tạo ra giá trị kinh tế và xã hội lâu dài cho đất nước.

Việc hai tập đoàn tư nhân lớn VinSpeed và THACO đề xuất đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong tư duy phát triển hạ tầng Việt Nam và tầm nhìn chiến lược dài hạn của doanh nghiệp đối với hệ thống giao thông quốc gia.

Xem thêm

Đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng được thúc đẩy khởi công năm 2025, mở lối hạ tầng chiến lược

The Privé Đất Xanh Quận 2: Thông tin dự án chi tiết

Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam: Hai chiến lược, một bài toán hạ tầng thế kỷ của Việt Nam