Tuyến đường sắt Thủ Thiêm – Long Thành: Liên kết đô thị lõi với cửa ngõ hàng không quốc tế

Tuyến đường sắt Thủ Thiêm – Long Thành đang được kỳ vọng trở thành một trong những trục giao thông huyết mạch, kết nối khu đô thị trung tâm TP.HCM với Cảng hàng không quốc tế Long Thành – sân bay chiến lược cấp quốc gia. Dự án không chỉ mang ý nghĩa về mặt giao thông mà còn mở ra hướng phát triển mới cho vùng đô thị TP.HCM – Đồng Nai, góp phần xây dựng mạng lưới đường sắt hiện đại, bền vững trong tương lai, đồng thời đóng vai trò quan trọng trong quá trình hoàn thiện hạ tầng TP. Thủ Đức.

Quy mô và thiết kế tuyến đường sắt

Nhằm đáp ứng nhu cầu kết nối nhanh chóng và ổn định giữa TP.HCM và sân bay Long Thành, tuyến đường sắt Thủ Thiêm – Long Thành được định hướng phát triển với thiết kế hiện đại và quy mô đồng bộ.

Chiều dài toàn tuyến và số lượng ga

Tuyến đường sắt Thủ Thiêm – Long Thành có tổng chiều dài khoảng 54,3km, chạy qua địa bàn TP. Thủ Đức (TP.HCM) và các huyện Long Thành, Nhơn Trạch (Đồng Nai). Trong đó, chiều dài tuyến chính 41,83 km, trong đó bao gồm 40,67km đoạn đường trên cao (cầu cạn, cầu vượt sông), 15,13km đi ngầm và 0,43 km đi trên nền đất tự nhiên.

Trên toàn tuyến dự kiến bố trí 20 nhà ga, trong đó riêng khu vực TP. Thủ Đức có 8 ga trên cao, đi qua các phường Phú Hữu, An Phú, Long Trường – những khu vực có mật độ dân cư cao và tốc độ đô thị hóa nhanh. Ngoài ra, dự án còn có đường dẫn depot dài khoảng 4,4 km để kết nối đến nhà ga và khu vực bảo trì.

Ngoài ra, đoạn tuyến thuộc dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam cũng sẽ được xây dựng, kết nối từ ga Thủ Thiêm đến ga tại Cảng hàng không quốc tế Long Thành, với tổng chiều dài khoảng 35,25 km. Tuyến đi qua địa bàn TP. Thủ Đức (13,37 km) và tỉnh Đồng Nai (21,88 km), gồm hai nhà ga chính là ga Thủ Thiêm và ga Long Thành, trong đó ga Long Thành được bố trí tích hợp ngay trong khuôn viên nhà ga sân bay.

Tuyến đường sắt Thủ Thiêm – Long Thành chạy qua địa bàn TP. Thủ Đức và các huyện Long Thành, Nhơn Trạch (Ảnh: VnExpress)

Tốc độ thiết kế và loại hình đường sắt

Được quy hoạch là tuyến đường sắt đô thị, tuyến Thủ Thiêm – Long Thành sử dụng đường đôi với khổ tiêu chuẩn 1.435 mm. Tốc độ thiết kế đạt tới 120 km/h trên các đoạn đi nổi và 90 km/h trong các đoạn hầm, trong khi tốc độ vận hành thực tế dự kiến là 110 km/h và 80 km/h tương ứng. Tuyến này không chỉ đáp ứng nhu cầu kết nối nhanh giữa khu vực đô thị và sân bay mà còn có tiềm năng tích hợp vào mạng lưới vận tải hành khách liên vùng.

Tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam (đoạn Thủ Thiêm – Long Thành) cũng sử dụng thiết kế hiện đại, vận hành độc lập nhưng có hành lang đi chung với tuyến đường sắt nhẹ và cao tốc TP.HCM – Long Thành – Dầu Giây, giúp tối ưu không gian và hạn chế tác động đến đô thị hiện hữu, đặc biệt là trong quá trình hoàn thiện và nâng cấp hạ tầng TP. Thủ Đức.

Tổng mức đầu tư và nguồn vốn huy động

Tổng mức đầu tư cho tuyến đường sắt Thủ Thiêm – Long Thành được ước tính khoảng 3,4 – 3,5 tỷ USD, tương đương khoảng 84.750 tỷ đồng. Hình thức đầu tư ưu tiên là đầu tư công, kết hợp với các phương án huy động vốn ODA, vay ưu đãi hoặc đối tác công tư (PPP). Quá trình phân bổ vốn và lựa chọn nhà đầu tư chiến lược đang được các bộ ngành và UBND TP.HCM thẩm định kỹ lưỡng để đảm bảo tính khả thi cao nhất.

Vai trò trong hệ thống giao thông đô thị và quốc gia

Không chỉ đóng vai trò như một tuyến kết nối trung tâm thành phố với sân bay, tuyến đường sắt Thủ Thiêm – Long Thành còn là mảnh ghép quan trọng trong hệ thống giao thông chiến lược quốc gia.

Kết nối trung tâm TP.HCM với sân bay Long Thành

Tuyến đường sắt này sẽ là trục giao thông huyết mạch kết nối vùng lõi tài chính – kinh tế tại Thủ Thiêm (TP. Thủ Đức) với Cảng hàng không quốc tế Long Thành (Đồng Nai). Khoảng cách di chuyển nhanh chóng bằng đường sắt (khoảng 20–25 phút) thay thế lộ trình đường bộ hay cao tốc, giúp hành khách và nhân sự sân bay di chuyển an toàn, đúng giờ và ít bị ảnh hưởng bởi tắc nghẽn giao thông.

Tuyến đường sắt kết nối vùng lõi tài chính, kinh tế tại Thủ Thiêm với cửa ngõ hàng không Long Thành (Ảnh: VnEconomy)

Tích hợp với các tuyến metro và đường sắt khác

Một điểm cộng lớn của dự án là khả năng tích hợp với hệ thống metro TP.HCM, đặc biệt tại ga Thủ Thiêm – nơi giao cắt với tuyến metro số 2 (Bến Thành – Thủ Thiêm) và liên thông với các tuyến metro vành đai 3, 5, 6 trong tương lai.

Ngoài ra, dự án đồng hành quy hoạch với tuyến đường sắt Thủ Thiêm – Tân Kiên, dài khoảng 30,3km, đi qua TP. Thủ Đức, quận 7, quận 8, Bình Tân và huyện Bình Chánh, kết nối khu Đông với khu Tây TP.HCM. Đây là một phần quan trọng trong chiến lược mở rộng mạng lưới giao thông đô thị và nâng cấp hạ tầng TP. Thủ Đức một cách toàn diện.

Tuyến Thủ Thiêm – Tân Kiên sẽ có ba ga chính là Nguyễn Hữu Thọ, Quốc lộ 50 và Big C, góp phần hình thành mạng lưới đường sắt đa chiều, đáp ứng nhu cầu đi lại và luân chuyển hàng hóa trong đô thị lớn.

Góp phần giảm tải cho hệ thống giao thông đường bộ

Với công suất thiết kế chuyên chở từ 30.000–40.000 người mỗi giờ mỗi hướng, tuyến đường sắt sẽ chia sẻ lượng lớn hành khách vốn trước đây phụ thuộc vào xe buýt, taxi hoặc ô tô cá nhân trên đường cao tốc TP.HCM – Long Thành – Dầu Giây và các trục đường Vành đai 2, Vành đai 3, Nguyễn Duy Trinh, Đỗ Xuân Hợp.

Qua đó mở ra tiềm năng phát triển hệ thống hạ tầng đồng bộ, giảm thiểu áp lực ùn tắc và tai nạn giao thông cho khu Đông TP.HCM và các tuyến kết nối sân bay, đặc biệt là trong bối cảnh hạ tầng TP. Thủ Đức đang từng bước được hiện đại hóa để đáp ứng vai trò đô thị trung tâm sáng tạo mới.

Tuyến đường sắt góp phần giảm tải cho hệ thống giao thông đường bộ (Ảnh: Tạp chí Kinh tế Chứng khoán Việt Nam)

Tiến độ triển khai và các thách thức

Dù nhận được nhiều kỳ vọng, tuyến đường sắt Thủ Thiêm – Long Thành vẫn đang trong giai đoạn hoàn thiện hồ sơ đầu tư và cần vượt qua nhiều thách thức để có thể đưa vào vận hành đúng tiến độ.

Tình hình phê duyệt và chuẩn bị đầu tư

Theo lộ trình dự kiến, Bộ Giao thông Vận tải đang phối hợp với các cơ quan liên quan để hoàn thiện báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, trình Quốc hội xem xét, phê duyệt chủ trương đầu tư vào năm 2025. 

Nếu được thông qua, dự án sẽ chuyển sang giai đoạn thiết kế kỹ thuật, đấu thầu và giải phóng mặt bằng trong hai năm 2026–2027. Công trình dự kiến được khởi công vào năm 2027, hoàn tất xây dựng trong năm 2029 và chính thức vận hành thương mại từ năm 2030.

Các khó khăn về giải phóng mặt bằng và kỹ thuật

Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là giải phóng mặt bằng, đặc biệt tại các khu vực dân cư đông đúc và đất nông nghiệp thuộc TP. Thủ Đức và huyện Long Thành. Công tác định giá, bồi thường, tái định cư cần được thực hiện minh bạch, đồng thuận để tránh khiếu kiện kéo dài – yếu tố quan trọng để đảm bảo tiến độ chung của các dự án thuộc hạ tầng TP. Thủ Đức.

Về kỹ thuật, việc thi công đoạn ngầm (15,13 km) đòi hỏi công nghệ đào hầm hiện đại, đảm bảo an toàn cho các công trình dân dụng và hạ tầng ngầm xung quanh. Đồng thời, xây dựng cầu cạn qua sông Đồng Nai và các kênh rạch lớn cũng là thách thức về kết cấu, móng cọc và biện pháp thi công dưới nước.

Một trong những thách thức khi xây dựng tuyến đường sắt là giải phóng mặt bằng (Ảnh: Dân Việt)

Giải pháp và lộ trình thực hiện dự án

Để giải quyết các khó khăn về mặt bằng, cơ quan chức năng TP. HCM và tỉnh Đồng Nai đang rà soát, thống nhất điều chỉnh phạm vi và chính sách bồi thường, kịp thời tháo gỡ vướng mắc pháp lý. Về mặt kỹ thuật, dự án sẽ áp dụng các công nghệ đào hầm TBM (Tunnel Boring Machine), kết cấu lì chống rung, chống thấm và nền móng sâu để đảm bảo an toàn công trình.

Lộ trình triển khai gồm ba giai đoạn chính:

• 2024–2025: Hoàn thiện báo cáo tiền khả thi, xin chủ trương đầu tư và chuẩn bị hồ sơ mời thầu.
• 2026–2027: Chi tiết thiết kế kỹ thuật, phê duyệt thiết kế và bồi thường giải phóng mặt bằng.
• 2027–2030: Thi công, lắp đặt thiết bị, chạy thử nghiệm và đưa vào khai thác thương mại

Tuyến đường sắt Thủ Thiêm – Long Thành là một trong những dự án chiến lược của quốc gia, không chỉ góp phần kết nối trung tâm TP.HCM với sân bay quốc tế Long Thành mà còn đóng vai trò là xương sống trong mạng lưới giao thông đô thị hiện đại. Dự án còn là cú hích lớn để nâng cấp hạ tầng TP. Thủ Đức, đưa khu vực này tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành đô thị sáng tạo trọng điểm phía Đông TP.HCM. Với thiết kế tiên tiến, tích hợp nhiều tuyến đường sắt khác và lộ trình triển khai rõ ràng, đây sẽ là tiền đề vững chắc để TP.HCM phát triển bền vững trong tương lai.

Xem thêm

VinSpeed của tỷ phú Phạm Nhật Vượng tham gia đầu tư đường sắt cao tốc Bắc - Nam 61 tỷ USD

Thống nhất xây dựng cầu Cát Lái và tuyến đường sắt kết nối TP.HCM - Đồng Nai